Τέλος Φεβρουαρίου του 2005, μετά από σχετική πρόσκληση, πήγα στην Ιαπωνία για να κάνω μια εισήγηση στο Πανεπιστήμιο της Όσακα (έτσι τονίζεται, μου είπαν οι αυτόχθονες!), με θέμα "Ποιος είναι ο σκοπός του συγκριτικού δικαίου - Προσπάθειες ενοποίησης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Είναι η ενοποίηση η καλύτερη λύση;". Μίλησα στα αγγλικά και η εισήγησή μου δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά, στα ιαπωνικά, στη νομική επιθεώρηση Osaka Law Review (μην σας ξεγελάει ο αγγλικός τίτλος, όλα σχεδόν τα κείμενα είναι στα ιαπωνικά). Βλέπετε σε φωτογραφίες τα δύο εξώφυλλα, το ένα στα αγγλικά, το άλλο στα ιαπωνικά. Όποιος μπορεί να διαβάσει ιδεογράμματα (εγώ δυστυχώς όχι..), μπορεί και να τα συγκρίνει - και να μου επισημάνει λάθος, αν υπάρχει! Παρεμπιπτόντως, έμαθα ότι τα πιο απλά ιδεογράμματα είναι ..γηγενή, ιαπωνικά, ενώ τα πιο περίτεχνα ιδεογράμματα τα έχουν πάρει από το κινεζικό αλφάβητο.
Μου είχαν κλείσει δωμάτιο σε ξενοδοχείο του Κυότο, για μια εβδομάδα. Εξαιρετική εμπειρία, το όλο ταξίδι: και πανέμορφα πράγματα είδα και πολύ δύσκολα ένοιωσα, λόγω απόλυτης έλλειψης επικοινωνίας. Νόμιζα ότι όλοι σχεδόν οι Ιάπωνες μιλούν αγγλικά, αλλά είδα ότι ίσχυε το αντίθετο. Δεν ξέρω πώς εξηγείται αυτό, αφού όντως μαθαίνουν ξένες γλώσσες οι περισσότεροι. Μάλλον το γεγονός ότι είναι ένας πολύ διαφορετικός πολιτισμός - και νομικός πολιτισμός - έχει ως συνέπεια, μεταξύ άλλων, το να μην υπάρχει αντιστοιχία στον τρόπο έκφρασης διαφόρων πραγμάτων. Και παρ'ό,τι είναι μια χώρα - εργαστήρι συγκριτικού δικαίου από μόνη της, λόγω των πολλών και ποικίλων μεταφυτεύσεων δικαίου, ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, διατηρεί (και ευτυχώς!) την ταυτότητά της σε μεγάλο βαθμό - προς δόξαν των λεγομένων του Pierre Legrand, όπως φαντάζονται όσοι παρακολουθούν τα γοητευτικά ποικίλα ρεύματα του Συγκριτικού Δικαίου!
Το Κυότο είναι μια από τις δύο παλαιές πρωτεύουσες της Ιαπωνίας (η άλλη είναι η Νάρα), ιερή πόλη, λοιπόν, για τους Ιάπωνες, με μεγάλο εσωτερικό τουρισμό, λόγω των ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΩΝ ναών και γενικά ιερών τόπων της. Επισκέφθηκα πολλούς και για ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΕΣ ώρες (όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, είχα πάθει ισχυρή καταπόνηση τενόντων στο δεξί πόδι και ο γιατρός μου επέβαλε ακινησία για μέρες!). Ένας από τους ωραιότερους ήταν η Χρυσή Παγόδα που βλέπετε στη μια φωτογραφία. Και η υπέροχη σύμπτωση ήταν ότι, επιστρέφοντας από την επίσκεψη εκεί (ήμουν πολύ τυχερή που δεν ..χανόμουν, κατά τις εξορμήσεις μου εκείνες, διότι δεν θα μπορούσα να συνεννοηθώ με κανέναν, όπως είπαμε - το επιβεβαίωσα και μια ημέρα που από την απελπισία μου μπήκα και σε αστυνομικό τμήμα, ρωτώντας για έναν δρόμο... όπως υποψιάζεστε, βγήκα σχεδόν όπως μπήκα!), έμαθα ότι υπήρχε ένα πολυόροφο βιβλιοπωλείο, του οποίου ο ένας όροφος είχε ξενόγλωσσα (ως προς τα ιαπωνικά) βιβλία, πήγα εκεί και το πρώτο βιβλίο στο οποίο έπεσε η ματιά μου ήταν "Η χρυσή παγόδα", του πολύ σημαντικού Ιάπωνα συγγραφέα, Γιούκιο Μισίμα! Εννοείται ότι το αγόρασα (όπως και άλλα, βέβαια, είμαι σχεδόν βουλιμική όσον αφορά στα βιβλία) και ήταν ό,τι έπρεπε για να παραμείνω στη νοοτροπία της χώρας στην οποία ήμουν.
Βασικός κανόνας, άλλωστε, του Συγκριτικού Δικαίου: Προβαίνοντας σε συγκριτική μελέτη δικαίων, οφείλουμε να προσπαθούμε να σκεφτόμαστε με τη νοοτροπία των νομικών του κάθε συγκρινόμενου δικαίου (κατά τον Legrand), της κάθε νομικής παράδοσης (κατά τον Glenn), χωρίς να είναι καθόλου σίγουρο ότι θα τα καταφέρουμε, βέβαια. Παρ'όλ'αυτά, προσπαθούμε. Και ο πολιτισμός και τα έργα του είναι βασικό ερμηνευτικό εργαλείο ΚΑΙ για τα δίκαια, σύμφωνα με πολλούς πλέον εκπροσώπους του συγκριτικού δικαίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου