5th International Conference on Law, Language and Discourse - Örebro, Sweden

Στη Σουηδία, στο Örebro.

Μόλις κατεφτασα. Αφου πέρασα τη γνωστή μου αγωνία, ότι θα ..χαθω, κατάφερα να πάρω τα σωστά λεωφορεία (δυο, διαδρομή συνολική περίπου τρεις ώρες) μετα την πτήση στη Στοκχόλμη, και ήρθα στην πόλη αυτη για το συνέδριο που βλέπετε.

Έβγαλα ήδη κάποιες φωτογραφίες μέσα απο το λεωφορείο και μέσα στην πόλη, περπατώντας απο τον σταθμο των λεωφορείων μέχρι το ξενοδοχείο.  Εννοείται ότι θα βγάλω και άλλες.

Το συνέδριο είναι πολυ πλούσιο απο  εισηγήσεις, νομίζω ότι θα είναι και πολυ ενδιαφέρον - αν με "ακούτε" λίγο ...μπλαζε, είναι που αισθάνομαι κάπως ...ρεταλι απο την κούραση και δεν μπορω να δείξω τον ενθουσιασμό μου!

The 5th International Conference on Law, Language and Discourse

Theme: Communication and Fairness in Legal Settings

27th September - 1st October, 2015

For the first time the Conference, with the theme Communication and Fairness in Legal Settings, takes place outside China. The Conference gives an opportunity to the participants in a global context to present, listen to and discuss in plenary sessions and workshops fundamental issues on this topic from several perspectives such as for example rhetoric, children, vulnerable groups, gender, costs and so on.

Invited speakers come except from China and Sweden also from all around the world, namely from Finland, Denmark, Lithuania, Norway, Hong Kong, Israel, France and Italy.

The Conference also includes opportunities for the participants and accompanying persons to continue their discussions during the social activities of the Conference which includes visits to historical and traditional venues of this part of Sweden.

Υ.Σ. Στους ποδοσφαιροφιλους ίσως είναι γνωστή η πόλη - ένας φίλος μου μου είπε ότι είναι πολυ καλη η ομάδα της!

Βιβλία και θέατρο

Αγόρασα πριν λίγες ημέρες τη μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο σπουδαίο αυτό έργο για την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ομολογώ ότι το αγόρασα κυρίως για να απολαύσω τη γλώσσα του σπουδαίου αυτού Έλληνα!

Για το ότι θα διαβάσω με όλες τις λεπτομέρειες και τους τρεις τόμους, έχω ισχυρές αμφιβολίες...!

Ο Παπαδιαμάντης μετέφρασε πολλά έργα. Είναι θεσπέσιο να διαβάζεις μετάφρασή του, διότι και έξοχη είναι και έχει τη δική του γλώσσα, κάτι που - περιέργως - κάθε άλλο παρά ενοχλεί.

Π.χ. διαβάζοντας "Το Έγκλημα και η τιμωρία", του Θ. Δοστογέφσκη, απολαμβάνεις δύο σε ένα: το αριστούργημα του Ρώσου συγγραφέα και τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη!

Είχα διαβάσει το μυθιστόρημα αυτό πάρα πολλά χρόνια πριν, μάλλον στα 13 μου, σε μετάφραση μάλλον (και πάλι!) Άρη Αλεξάνδρου, και είχα συγκλονιστεί!

Ξαναέζησα - με άλλη μορφή αλλά με επίσης μεγάλη ένταση - την απόλαυση της ανάγνωσής του, πριν λίγα χρόνια, όταν αγόρασα τη μετάφραση του Παπαδιαμάντη.

Στη μετάφραση αυτή, θα ανέβει φέτος στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη:

http://www.n-t.gr/el/events/englimatimoria/

Το αναμένουμε.

Επίσης, σε λίγες ημέρες, το "Έγκλημα και τιμωρία" θα ανέβει και στο θέατρο Άνεσις:

http://www.culturenow.gr/41504/egklhma-kai-timwria-toy-ntostogiefski-sto-theatro-anesis

Κλειδιά

                                                                     Κλειδιά

                 Είναι ο μύθος που μας συνέχει, πλέκει γύρω μας το νόημα όσο τον συζητούμε:
                 είναι ο λόγος που γίνεται μήνυμα, ποτέ γι' αυτόν που του απευθύνεται, κάποτε
                 για κείνους που κρυφακούν* οι τοίχοι έχουν τις παλιές μας κουβέντες κρεμασμέ-
                 νες στα καρφιά περασμένου νοικάρη: από τα κρόσσια τους ισορροπούν ο αχός της
                 πόλης, το στερέωμα, όλο το ύψος των όσων αφήσαμε ανείπωτα* είναι ο μύθος,
                 το αόρατο δίχτυ που αστράφτει γύρω μας, στη λάμψη των σπάνιων ματιών,
                 όπως στην απότομη έξαψη για εσένα, που πλησιάζεις, κρατώντας κλειδιά.

                                                                                     Θοδωρής Ρακόπουλος, "ορυκτό δάσος"


Σημερινή μου "ανακάλυψη" αυτό το βιβλίο.

                                                                                Οι αστερίσκοι είναι στη θέση άνω τελειών.
                                                     

"Creep", το πολύ γνωστό τραγούδι των Radiohead σε μια σούπερ διασκευή! Την οφείλουμε στη Ναυσικά που μου έστειλε το λινκ:
https://www.youtube.com/watch?v=shmt-BReFuE

Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο. Ήθελα έργα τέχνης με σοκολάτα και τα βρήκα!

                                                                  Με αγάπη...

Η αλήθεια στο θέατρο

Αφιερωμένο σε όσους ασχολούνται με το θέατρο.

Πολυαγαπημένος μου (και εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων, βέβαια!) θεατρικός συγγραφέας - ένα μικρό κομμάτι από το:

Harold Pinter, "Τέχνη, αλήθεια και πολιτική".

η ομιλία στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2005  (Μετάφραση: Άρης Λασκαράτος)

Εκδόσεις: ΑΙΩΡΑ

      "Η αλήθεια στο θέατρο είναι πάντα φευγαλέα. Δεν την βρίσκεις ποτέ ακριβώς αλλά η αναζήτησή της είναι καθηλωτική. Η αναζήτηση είναι σαφώς το κίνητρο της προσπάθειας. Η αναζήτηση είναι η δουλειά σου. Τις περισσότερες φορές σκοντάφτεις στην αλήθεια μέσα στο σκοτάδι, πέφτεις πάνω της ή βλέπεις φευγαλέα μια εικόνα ή ένα σχήμα που μοιάζει να ανταποκρίνεται στην αλήθεια, συχνά χωρίς να συνειδητοποιείς ότι συνέβη. Αλλά η πραγματική αλήθεια είναι ότι στη δραματική τέχνη δεν υπάρχει μία μοναδική αλήθεια. Υπάρχουν πολλές αλήθειες, οι οποίες αμφισβητούν η μία την άλλη, αποστρέφονται η μία την άλλη, αντανακλούν η μία την άλλη, αγνοούν η μία την άλλη, κοροϊδεύουν η μία την άλλη, δεν βλέπουν η μία την άλλη. Μερικές φορές αισθάνεσαι ότι κρατάς την αλήθεια μιας στιγμής στα χέρια σου κι αμέσως μετά γλιστράει μέσα από τα δάχτυλά σου και χάνεται."

Οι φωτογραφίες είναι από χορογραφίες του στον χορό πολυαγαπημένου μου (και πάλι: και εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων!) Nacho Duato.

Μου έλειψε ο χορός... τρεις μήνες χωρίς μαθήματα είναι πολλοί... Εκτός απροόπτου, ξαναρχίζω τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου.

Μέθοδος - Μέθοδοι Συγκριτικού Δικαίου

Νομίζω ότι είχα ξεχάσει να σας πω ότι η Matera είναι στη Μεγάλη Ελλάδα - όπως μου τόνισαν ...μετ' επιτάσεως, οι Ιταλοί!!

Εντάξει, το παραδέχομαι, ήταν συγκινητικό...

(Από το βιβλίο μου "Δικαιικές επιρροές στο πλαίσιο του Συγκριτικού Δικαίου", Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2013, σ. 27-30):

Μέθοδος – Μέθοδοι Συγκριτικού Δικαίου

            Μια περιγραφική διδασκαλία του δικαίου, μια διδασκαλία δηλαδή που περιορίζεται στην αναφορά στους κανόνες του θετικού δικαίου δεν δίνει εναύσματα για ανάπτυξη μεθόδου ή μεθόδων έρευνας και μελέτης αυτού[1]. «Όμως το Συγκριτικό Δίκαιο είναι πολύ διαφορετικό». Κρίνεται απαραίτητη μια διεπιστημονική προσέγγιση στη μεθοδολογία, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε υπόνοια ερασιτεχνισμού[2].

            Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ή που πρέπει να χρησιμοποιούνται είναι περίπλοκες διότι ενεργοποιούνται σε μια ποικιλία διαφόρων επιπέδων και όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο, τόσο πιο δύσκολο είναι το να διαχωρισθεί η μεθοδολογία από την επιστημολογία και τη θεωρία.

Στο δίκαιο γενικά, αυτό που επικρατεί είναι μια επιστημολογική προσέγγιση κύρους και όχι μια επιστημολογική προσέγγιση έρευνας, αναζήτησης. Ενώ όμως μια τέτοια προσέγγιση [κύρους] είναι ικανή και αναγκαία για τη μελέτη ενός δικαίου, δεν επαρκεί για τη σύγκριση περισσότερων δικαίων.

            Οι συγκριτικολόγοι που δίνουν έμφαση στη μέθοδο, διαφωνούν ως προς το αν θα πρέπει επικρατεί ένα μοναδικό μοντέλο ή όχι[3]. Από τους Zweigert και Kötz – και όχι μόνο – θεωρήθηκε για πολλά χρόνια ως βασική μεθοδολογική αρχή του συγκριτικού δικαίου εν γένει, η «αρχή της λειτουργικότητας» (Funktionalitätsprinzip)[4]. Η αρχή αυτή συζητήθηκε – και συζητείται – από πολλούς μελετητές του χώρου του συγκριτικού δικαίου[5]. Επισημαίνεται όμως συχνά, ακόμα και από τους θετικά διακείμενους απέναντί της, το ότι στην ουσία δεν υφίσταται ως θεωρία η λειτουργική μέθοδος[6]. Στην πράξη, λένε, αυτό που παρατηρούμε είναι ένα μεθοδολογικό ανακάτεμα (methodological mishmash)[7].

Άλλοι συγκριτικολόγοι προέκριναν άλλη ή άλλες μεθόδους. Άλλοι πάλι, όπως π.χ. ο Patrick Glenn, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σύγχρονου συγκριτικού δικαίου, αρνούνται να προωθήσουν, να προβάλουν μια ειδική μέθοδο. Ο Glenn π.χ. πιστεύει ότι δεν υπάρχει μια αποκλειστική μέθοδος αλλά και ότι όλες οι προταθείσες ή προτεινόμενες μέθοδοι έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Γεγονός είναι πως κανείς από αυτούς που στο παρελθόν υποστήριζαν ότι το συγκριτικό δίκαιο είναι απλώς μια μέθοδος, δεν μπορούσε να έχει προβλέψει την πολλαπλότητα των μεθόδων που εφαρμόζονται πλέον[8].

Ο συγκριτικολόγος προβληματίζεται συνέχεια για την «αρχιτεκτονική», την εσωτερική δυναμική της διανοητικής του δραστηριότητας καθώς και για τα αποτελέσματα αυτής[9]. Τα ερωτήματα που θέτει κατά τη σημερινή εποχή είναι διαφορετικά από εκείνα που έθετε στον εαυτό του ακόμα και πολύ πρόσφατα. Δεν αφορούν πλέον μόνο το κατά πόσον οι απόψεις του αντιστοιχούν στην πραγματικότητα ή το αν τα κριτήρια που χρησιμοποιεί είναι ακριβή ή το αν τα συμπεράσματά του έχουν κάποια χρησιμότητα.

Σήμερα ο συγκριτικολόγος προβληματίζεται σχετικά με το πώς οι θέσεις του συγκριτικού δικαίου, ως επιστημονικού κλάδου[10], συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ίδιας της πραγματικότητας, ποιος προτείνει και ποιος ελέγχει τις θέσεις αυτές και για ποιους λόγους.

Ενώ, λοιπόν, προηγουμένως το αντικείμενο της ανάλυσης ήταν απολύτως εξωτερικό ως προς τη διανοητική δραστηριότητα του υποκειμένου – ερμηνευτή, πλέον το αντικείμενο έχει καταστεί αρκετά προβληματικό, όπως τονίζεται: η κριτική του επιστημονισμού, δηλαδή η καθοδηγούμενη θεωρητικοποίηση των παραδειγμάτων που χρησιμοποιούν οι φυσικές επιστήμες, θέτει υπό συζήτηση/αμφισβήτηση όχι μόνο το αντικείμενο παρατήρησης αλλά και τον ίδιο τον παρατηρητή[11].

Το δίκαιο προσδιορίζει τη συγκεκριμένη ταυτότητα των υποκειμένων. Δεν καθορίζει απλώς τους κανόνες του παιχνιδιού, κατανέμει και τις θέσεις των παικτών. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός, ακόμα και όταν προς αιτιολόγηση των νομικών αποφάσεων γίνεται επίκληση εξωτερικών παραγόντων, όπως π.χ. της αγοράς.

Το δίκαιο δρα ακόμα και όταν δεν φαίνεται. Και αυτό, όπως τονίζεται, είναι αναμφισβήτητο σε όλες τις σχέσεις εξουσίας, στις οποίες οι «συναλλασσόμενοι» προσπαθούν να κατοχυρώσουν την ατομική τους ύπαρξη και να εκφράσουν την ταυτότητά τους[12].

---

[1] Βλ. M. Van Hoecke, Legal Doctrine: Which Method(s) for What Kind of Discipline?, in: Methodologies of Legal Research. Which Kind of Method for What Kind of Discipline (M. Van Hoecke, ed.), Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon 2013 (2011), 1, 4-11, για το τι είδους κλάδος (discipline) μπορεί να θεωρηθεί η νομική θεωρία (legal doctrine): ερμηνευτικός (hermeneutic), διαλεκτικός (argumentative), εμπειρικός (empirical), επεξηγηματικός (explanatory), αξιωματικός (axiomatic), λογικός (logical), κανονιστικός (normative). H A.R. Mackor, Explanatory Non-Normative Legal Doctrine. Taking the Distinction between Theoretical and Practical Reason Seriously, in: Methodologies of Legal Research. Which Kind of Method for What Kind of Discipline (M. Van Hoecke, ed.), Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon 2013 (2011), 45, εξετάζει το αν η νομική θεωρία είναι ένας επεξηγηματικός κλάδος ή ένας κανονιστικός κλάδος, όπως υποστηρίζει η κρατούσα άποψη.

[2] G. Samuel, Taking Methods Seriously (Part One), JCL 2 (2007) 94.

[3] Βλ. σχετικά και S. Glanert, Method?, in: Methods of Comparative Law (P.G. Monateri, ed.), Research Handbooks in Comparative Law, Edward Elgar, 2012, 61, 62.

[4] Κατά τον Dun. Kennedy, Political Ideology and comparative Law, in: The Cambridge Companion to Comparative Law (M. Bussani/U. Mattei, eds), Cambridge University Press, 2012, 35, κατά τον 19^ο αιώνα αλλά και κατά μεγάλο μέρος του 20^ου αιώνα, οι μεθοδολογίες στη σύγκριση δικαίων σχετίζονταν άμεσα με τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνταν γενικώς για την ανάλυση και μελέτη του δικαίου τις αντίστοιχες χρονικές περιόδους. Σημειώνει ότι η λειτουργική μέθοδος συνηχεί εμφανώς με την ανάδυση της κοινωνιολογικής νομικής σκέψης, θέση της οποίας ήταν ότι το δίκαιο είναι μέσον προς πραγματοποίηση κοινωνικών σκοπών και μέθοδος της οποίας ήταν η τελολογική.

[5] J. Gordley, The functional method, in: Methods of Comparative Law (P.G. Monateri, ed.), Research Handbooks in Comparative Law, Edward Elgar, 2012, 107.

[6] G. Frankenberg, Critical Compromises: Rethinking Comparative Law, 26 Harv.Int’l L.J. 411, 416 (1985).

[7] R. Michaels, The Functional Method of Comparative Law, in: The Oxford Handbook of Comparative Law (M. Reimann & R. Zimmermann, eds.), Oxford University Press, (2006) 2008, 339, 340.

[8] M. Graziadei, The functional heritage, in: Comparative Legal Studies:Traditions and Transitions (P. Legrand & R. Munday, eds.), Cambridge University Press, 2003, 100, 101.

[9] Μια προοπτική εσωτερική στην έρευνα και μελέτη του συγκριτικολόγου υπερασπίζεται και αναλύει η C. Valcke, « Droit » : réflexions sur une définition aux fins de comparaison, in : Comparer les droits, résolument (P. Legrand, éd.), Presses Universitaires de France, 2009, 99.

[10] Καθήκον σημαντικό της επιστήμης είναι η επιδίωξη, συσσώρευση και συστηματοποίηση της γνώσης, βλ. και J. Hage, The Method of a Truly Normative Legal Science, in: Methodologies of Legal Research. Which Kind of Method for What Kind of Discipline (M. Van Hoecke, ed.), Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon 2013 (2011), 19, 20.

[11] G. Marini, La costruzione delle tradizioni giuridiche nell’epoca della globalizzazione, in: Nuovi Temi e Tecniche della Comparazione Giuridica (XX Colloquio Biennale dell’Associazione Italiana di Diritto Comparato, Urbino 18-20 giugno 2009), Ottobre 2010, www.comparazionedirittocivile.it.

[12] Βλ. και G. Marini, La costruzione delle tradizioni giuridiche nell’epoca della globalizzazione, in: Nuovi Temi e Tecniche della Comparazione Giuridica (XX Colloquio Biennale dell’Associazione Italiana di Diritto Comparato, Urbino 18-20 giugno 2009), Ottobre 2010, www.comparazionedirittocivile.it., ο οποίος αποδίδει τα σχετικά εύσημα στους Νομικούς Ρεαλιστές: Εστίασαν αυτοί την προσοχή τους, αφενός στον σημαντικό ρόλο των κανόνων οι οποίοι, επιτρέποντας ή περιορίζοντας συγκεκριμένη ατομική ενέργεια, συμβάλλουν στον  νομικό ορισμό της συναλλακτικής εξουσίας, αφετέρου στο γεγονός ότι η μη παρέμβαση, ακριβώς όπως και η παρέμβαση, αποτελεί επιλογή εκ μέρους της έννομης τάξης.

Μόνο φωτογραφίες των φωτογραφιών μπορώ να σας δείξω για αυτές τις chiese rupestri της Matera. Δεν προλάβαινα να μπω εκεί που τις είδα και δεν έχω ιδέα και τι ακριβώς θα έβλεπα εκεί.

Η πρώτη εκκλησία (μια από τις παλαιότερες chiese rupestri) είναι του 9ου αιώνα, ο San Nicola dei Greci. Όπως γράφει - διαβάστε τις λεπτομέρειες, φαίνονται στην εικόνα - είναι ορατή η βυζαντινή τέχνη στις εικόνες.

Η δεύτερη εκκλησία είναι του 11ου αιώνα, λατινικού ρυθμού (όπως γράφει), η Madonna delle Virtù. Εκεί γυρίστηκε και η σκηνή του Μυστικού (τελευταίου) Δείπνου, της ταινίας του Mel Gibson "The Passion".

Υ.Γ. Άχρηστη γνώση: Σε εστιατόρια της Matera έχουν και μια συνταγή ζυμαρικών με το όνομα Mel Gibson!! Όταν γύριζε την ταινία είχε ενθουσιαστεί με την πόλη και τη διαφήμιζε παντού. Οπότε - φαντάζομαι - είπαν να τον τιμήσουν και γευστικά!!

Καλή Κυριακή, καλή ψήφο

                                                                Καλή Κυριακή

                                                                   Καλή ψήφο


          Να αγαπάτε τη ζωή και τους ανθρώπους. Όλοι αυτό χρειαζόμαστε, μια αγκαλιά.

Ένα υπέροχο τραγούδι, με στίχους που τα λένε όλα...

Johnny Cash, "One":

https://www.youtube.com/watch?v=DQIrxhNkiAs

Βιβλία και συγγραφείς

Ένα γεγονός που δεν θα χάσω, εκτός απροόπτου:

Μεθαύριο, Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου, στις 8:30 μ.μ. - 11:00 μ.μ.

νέα σειρά εκδηλώσεων με τίτλο 'Δευτέρες με λιακάδα':


Ο Μιχάλης Μακρόπουλος και ο Γιώργος Μητάς 

παρουσιάζουν ο ένας το βιβλίο του άλλου
και μας καλούν να μοιραστούμε μαζί τους 
την αγάπη και τις σκέψεις μας για τη λογοτεχνία


Μιχάλης Μακρόπουλος «Το δέντρο του Ιούδα» (εκδ. Κίχλη)

Γιώργος Μητάς «Το σπίτι» (εκδ. Κίχλη)



στο Αστικόν Καφενείο ΑΝΩ ΠΟΥΡΝΑΡΟΥΣΑ
Ευφράνορος 10, πλατεία Πλαστήρα - Παγκράτι
τηλ.: 210 701 07 70


σε συνεργασία με το Βιβλιοπωλείο ΒΙΒΛΙΟΣΤΑΤΗΣ
τηλ.: 213 026 33 37

Δηλώνω θαυμάστρια και των δύο αυτών συγγραφέων. Τα βιβλία του Γιώργου Μητά τα έχω διαβάσει από καιρό. Το "Δέντρο του Ιούδα", του Μιχάλη Μακρόπουλου, το αγόρασα χθες το πρωί και το μεσημέρι (αφήνοντας στη μέση διάφορες δουλειές...) το είχα τελειώσει. Δεν χρειάζεται, νομίζω, να κάνω σχόλιο...!!!

Θα καταλάβετε, ίσως, τι εννοώ αν έρθετε στην εκδήλωση αυτή.


Πολύ ενδιαφέρον προμηνύεται και το:

                             Το δύσκολο είναι να βρούμε χρόνο για όλα τα ωραία της τέχνης...

Ταξίδι στην ομορφιά

Χωρίς πολλά λόγια, σήμερα - σχεδόν μόνον εικόνες από την περιήγηση στη Matera, το πρωί του περασμένου Σαββάτου, 12 Σεπτεμβρίου.

Μας κούρασε η πολιτική πολυλογία των ημερών. Οι όμορφες εικόνες πάντα χαϊδεύουν την ψυχή.

Όπως και σε προηγούμενη ανάρτηση, οι εικόνες ακολουθούν (και χρονικά) τα βήματά μας εκεί.

         Μέσα στον εξαίσιο αυτό χώρο, υπήρχαν έργα των Gino de Rinaldis και Giovanni Vallatta.

                                                 Το νέο συναντιέται με το παλιό, πάντα

Η νύχτα καταργεί τα εγκλήματα

                                          Ξύπνα, φωνάζει, και μην κλαις, της φώναξε, το
                                          χέρι που τιμώρησε και φεύγει, ξανά μουσκεύει στα
                                          παλιά του αίματα, καιρός που λησμονεί,

                                          κι ανάδρομα κυλώντας το φαρμάκι, χλόισε τα χεί-
                                          λη πρώτα, το κάτασπρο φόρεμα-

                                          Σαν το ναυάγιο, που κάποτε αναδύεται, με τα βα-
                                          ριά πανιά, τους ναύτες, τα βρεγμένα ξύλα,

                                          κύμα αντρειωμένο το γυρίζει με θυμό, σκίζει το
                                          στρώμα, τα στιλπνά γεμίσματα, λίκνο πλωτό, φυ-
                                          σάει τρελή νοτιά,

                                          ξύπνα, κι η νύχτα καταργεί τα εγκλήματα.

                                                                          Τζένη Μαστοράκη, "Μ' ένα στεφάνι φως"

Τα έργα τέχνης ως βασικά στοιχεία της εθνικής [κρατικής] ταυτότητας

Όψεις της Matera - η σειρά των φωτογραφιών ακολουθεί τα βήματά μας, το πρωί της Παρασκευής, 11 Σεπτεμβρίου.

Από το βιβλίο μου "Συγκριτικό Δίκαιο & Πολιτιστικά Αγαθά", Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σ. 32-34:

Τα έργα τέχνης ως βασικά στοιχεία της εθνικής [κρατικής] ταυτότητας

Η ιδέα αυτή φαίνεται πως κυριάρχησε στις αρχές του 19^ου αιώνα, όταν επιδιωκόταν η ενοποίηση κρατών όπως της Γερμανίας και της Ιταλίας, τα οποία βάσισαν την ταυτότητά τους και σε συγκεκριμένα έργα τέχνης.

Στην εξέλιξη αυτή, εξαιρετικά σημαντική ήταν η συμβολή του Antonio Canova. Ο Canova, γεννήθηκε το 1757 στο Possagno, στην περιοχή της Βενετίας, και το 1779 πήγε στη Ρώμη, κέντρο της τέχνης, για να μαθητεύσει και να εξελιχθεί στη γλυπτική. Εκτός από κάποιες περιόδους στο εξωτερικό, έμεινε πιστός στη Ρώμη μέχρι τον θάνατό του, το 1822. Εξελίχθηκε σε μέγιστο γλύπτη αλλά και σε υπέρμαχο της προστασίας των καλών τεχνών και των αρχαιοτήτων (Belle Arti e Antiquità), των μνημείων (Monumenti), κλπ. – εκείνη την εποχή δεν υφίστατο ο όρος «πολιτιστικά αγαθά» (beni culturali)[1].

Την 10.8.1802, στο όνομα και κατά διαταγή του Πάπα Πίου VII, ανέλαβε υπηρεσία ως «Γενικός Επιθεωρητής αρχαιοτήτων και καλών τεχνών» (Ispettore generale di antichità e belle arti). Η θέση αυτή δημιουργήθηκε συγκεκριμένα για τον Canova, μετά δε τον θάνατό του το 1822, δεν την κατέλαβε κανείς πλέον. Ως Γενικός Επιθεωρητής είχε ως βασικό μέλημα να γεμίσει και πάλι τα «ορφανεμένα» από τις λεηλασίες των Γάλλων μουσεία της Ρώμης με αξιοθέατους καλλιτεχνικούς θησαυρούς και αρχαιότητες. Με τις εξουσίες της θέσης αυτής, ο Canova συμμετέσχε  και ως διπλωματικός εκπρόσωπος του Πάπα στη συνδιάσκεψη των Παρισίων, 1815[2].

Είναι γνωστό, πως τα Γαλλικά στρατεύματα του Ναπολέοντα συνοδεύονταν από εμπειρογνώμονες τέχνης και [φυσικούς] επιστήμονες, γνωστότερος των οποίων ήταν ο Dominique-Vivant Denon. Αυτοί ήσαν επιφορτισμένοι με το καθήκον να επιλέξουν έργα από τις διάφορες χώρες τις οποίες κατακτούσαν τα Γαλλικά στρατεύματα, «απελευθερώνοντάς» τα από βασιλικούς ή θρησκευτικούς καταπιεστές, τα οποία έργα θα κατέληγαν στα μουσεία στο Παρίσι[3]. Επισήμως οριζόταν πως τα αντικείμενα αυτά θα συνέβαλλαν στην «εκπαίδευση του κοινού» (instruction publique) και στην προώθηση των τεχνών και των επιστημών[4]. Ο ίδιος ο Denon δικαιολογούσε αυτή τη σύληση της Ευρώπης, δηλώνοντας πως οι Ρωμαίοι, πρώην βάρβαροι, είχαν καταφέρει να εκπολιτίσουν το έθνος τους, μεταφυτεύοντας στο έδαφός τους κάθε προϊόν της ηττημένης Ελλάδας× πως θα έπρεπε να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να χρησιμοποιήσουν τις κατακτήσεις τους, μεταφέροντας στη Γαλλία κάθε τι που θα μπορούσε να ενισχύσει τη φαντασία τους[5]!

Οι πρώτες, χρονικά, συλήσεις αυτού του είδους έλαβαν χώρα στη Νότια Ολλανδία το 1794× ελάχιστη ήταν η αντίδραση εκεί. Θεωρείται πως η πιθανότερη αιτία ήταν ο ενθουσιασμός με τον οποίο έγιναν δεκτοί οι Γάλλοι «απελευθερωτές» στην περιοχή εκείνη, η οποία ήταν υπό Αυστριακή κατοχή την εποχή εκείνη. Αντίθετα, λίγα χρόνια αργότερα, η δήμευση από τους Γάλλους έργων τέχνης της Ιταλίας και της Γερμανίας προκάλεσε πολύ έντονες διαμαρτυρίες εκ μέρους πνευματικών προσωπικοτήτων, όπως του Aloys Hirt και του Friedrich Schlegel. Το βασικό επιχείρημα που χρησιμοποίησαν ήταν ότι τα έργα τέχνης δεν θα έπρεπε να απομακρυνθούν από το «φυσικό περιβάλλον» τους[6].

Ο Canova μετέβη στο Παρίσι το 1815, έχοντας αναλάβει το καθήκον να προσπαθήσει να επανακτήσει τα εκατό έργα τέχνης και τα πεντακόσια χειρόγραφα που είχε παραδώσει το ηττημένο Παπικό κράτος στη Γαλλία με βάση τη Συνθήκη Ειρήνης του Τολεντίνο (19.2.1797)[7] και το κατόρθωσε.

Η αντιμετώπιση από τα δίκαια όλων αυτών των ζητημάτων είναι αποφασιστικής σημασίας× προέρχεται από τη νοοτροπία του κάθε δικαίου και συμβάλλει συγχρόνως στη διάπλαση αυτής της νοοτροπίας. Η καλλιτεχνική φαινομενολογία και η δικαιική φαινομενολογία μπορούν να διαπλέκονται, τονίζεται× ίσως και οφείλουν να διαπλέκονται, διότι αναπόφευκτα συνδέονται η ατομική, ιδιωτική σφαίρα με την εκάστοτε κοινωνική συμμετοχή και απόλαυση[8].

---

[1] P.J. Weber, Antonio Canova und die Kulturgüterschutzgesetzgebung in Rom zu Beginn des 19. Jahrhunderts, στο: Kulturgüterschutz – Kunstrecht – Kulturrecht, Festschrift für Kurt Siehr zum 75. Geburtstag aus dem Kreise des Doktoranden- und Habilitandenseminars „Kunst und Recht“ (K. Odendahl/P.J. Weber, Hrsg.), Nomos/Dike/facultas.wuv, Baden-Baden 2010, 271.

[2] E. Jayme, Globalization in Art Law: Clash of Interests and International Tendencies, 38 Vanderbilt Journal of Transnational Law 927, 933.

[3] Την τακτική αυτή των Γάλλων ακολούθησααν και οι Βρετανοί, κυρίως κατά τον 19^ο αιώνα, αλλά και αργότερα, μέσα στο πλαίσιο του τρομακτικού ανταγωνισμού τους με τους Γάλλους, για την κυριαρχία – και επιβεβαίωση αυτής μέσω των πολιτιστικών αγαθών – όσο μεγαλύτερου τμήματος του κόσμου μπορούσαν, βλ. και κατωτέρω, Κεφάλαιο Έβδομο, Δ & ΣΤ.

[4] Κριτήρια ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούσαν κατά το τελευταίο τέταρτο του 18^ου αιώνα οι τόσο μισητοί για τους Γάλλους επαναστάτες, ηγέτες της εποχής, βλ. και E. Bergvelt/D. Meijers/L. Tibbe/E. van Wezel, National Museums and National Identity Seen from an International and Comparative Perspective, c. 1760-1918, στο: NaMu, Making National Museums Program, Setting the Frames. 26-28 February, Norrköping, Sweden (P. Aronson-M. Hillström, eds.), www.ep.liu.se/ecp/022/ 2007, 17, 22.

[5] K. Schubert, The Curator’s Egg. The evolution of the museum concept from the French Revolution to the present day, Ridinghouse, 3d edition, London 2009, 20.

[6] E. Bergvelt/D. Meijers/L. Tibbe/E. van Wezel, National Museums and National Identity Seen from an International and Comparative Perspective, c. 1760-1918, στο: NaMu, Making National Museums Program, Setting the Frames. 26-28 February, Norrköping, Sweden (P. Aronson & M. Hillström, eds.), www.ep.liu.se/ecp/022/ 2007, 17, 22.

[7] T. Scovazzi, Diviser c’est détruire: Ethical Principles and Legal Rules in the Field of Return of Cultural Property, Rivista di diritto internazionale 2011, 341, 343-344.

[8] S. Favretto, Il diritto a braccetto con l’arte. Opportunità e tutele giuridiche nei beni culturali e paesaggistici, nel mercato delle opere d’arte, Edizioni Falsopiano, Alessandria 2007, 9.