Ανεκπλήρωτοι πόθοι, ανεκπλήρωτοι φόβοι ή: το Φεγγαρολούλουδο!

Μια ανάρτηση γεμάτη από τους πάντα αγαπημένους μου Ινδιάνους, από όταν μικρά παιδιά, με τον αδελφό μου, γοητευόμαστε από τους Απάτσι, τους Σιου, τους Κομάντσι, τους Τσερόκυ, και τις άλλες φυλές Ινδιάνων της Βορείου Αμερικής και κολλούσαμε στα κρεβάτια μας αυτοκόλλητα με γλυκύτατα καρτούν που παρίσταναν τον Τζερόνυμο ή το Φεγγαρολούλουδο!

Τις φωτογραφίες τις τράβηξα με το ipad μου στο Μουσείο Αμερικανικής Τέχνης, στην Washington D.C.

                       Θανάσιμα τραυματισμένος Ινδιάνος: δεν είναι συγκλονιστικό γλυπτό;!

Ο George Catlin: Διάσημος ζωγράφος αρχηγών Ινδιάνικων φυλών. Μεταξύ του 1830 και 1836 έκανε 5 εξορμήσεις στις συνοριακές περιοχές του κράτους, για να καταγράψει τους υπό εξαφάνιση (όπως φοβόταν) πολιτισμούς των γηγενών Αμερικανικών φυλών. Ήθελε να καταδείξει στους Ευρωπαϊκής προέλευσης Αμερικανούς ότι οι Ινδιάνοι δεν ήταν άγριοι, παρά ήταν περίπλοκα ανθρώπινα όντα.  Διαβάστε στη δεύτερη κατωτέρω φωτογραφία περισσότερα.

Ένα μικρό κείμενο, σχετικό με αυτούς, από το βιβλίο μου "Συγκριτικό Δίκαιο και Πολιτιστικά Αγαθά", Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σ. 71-72:

"Αυτόχθονες και μουσεία

            Στις έντονες συζητήσεις των πρόσφατων ετών, περί σεβασμού και ανάδειξης της «πολιτιστικής κυριαρχίας» (cultural sovereignty) των αυτοχθόνων, δηλαδή της κυριαρχίας τους επί της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, υλικής και άυλης, υπεισέρχεται και ο προβληματισμός περί της σκοπιμότητας ίδρυσης μουσείων αποκλειστικά αφιερωμένων σε αυτούς τους πολιτισμούς. Κρίνεται ένα τέτοιο θεσμικό πλαίσιο ως απαραίτητο;

            Γενική είναι η άποψη πως τα μουσεία αποτελούν εκπαιδευτικά εργαλεία, αφού αναμφισβήτητη είναι η δύναμη των μουσειακών εκθέσεων να δημιουργούν επιτακτικές αφηγήσεις περί του κόσμου και των κατοίκων του[1]. Από κάποιους όμως επίσης υποστηρίζεται πως τα εκπαιδευτικά αυτά εργαλεία χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία και τη διαιώνιση συγκεκριμένων ιδεολογιών και ιστορικών μνημών[2]. Αναλόγως, επισημαίνεται και ο ρόλος των επιμελητών των μουσείων ως ερμηνευτών της ιστορίας, μέσω του τρόπου έκθεσης των μουσειακών αντικειμένων[3].

            Στις ΗΠΑ, οι ιθαγενείς Αμερικανοί (Native Americans) και τα αντικείμενα που σχετίζονταν με αυτούς (Native American objects), καθ’ όλη σχεδόν την ιστορία του κράτους, αντιμετωπίζονταν ως «εξωτικές παραδοξότητες» (exotic curiosities)[4]. Η ανάδυση και ανάδειξη της ανθρωπολογίας κατά το τέλος του 19^ου αιώνα και κατά τις αρχές του 20^ου αιώνα, έδωσε μια άλλη προοπτική στην αντιμετώπιση αυτών των ανθρώπων, αλλά και πάλι δεν κατάφερε να ανατρέψει τις κρατούσες αντιλήψεις.

            Η ανάπτυξη αυτών των νέων φυλετικών (tribal) μουσείων, π.χ. στις ΗΠΑ άρχισε μετά το 1960, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά το 1970 και πάλι μετά το 1990. Δεν θεωρείται πως έχουν αυτά αντικαταστήσει παραδοσιακούς θεσμούς, αλλά αντίθετα έχουν ενισχύσει τη συντήρηση αυτών. Από την αρχή, εκτός του ότι συνέλεξαν, συντήρησαν και ερμήνευσαν αντικείμενα για τις κοινότητές τους, έχουν επίσης να επιδείξουν και άλλα επιτεύγματα, όπως τη διατήρηση των γλωσσών αλλά και ιστορική έρευνα[5]. Αναπτύχθηκαν, εν μέρει, αφενός ως αντίδραση στην επεκτατική δράση αλλοδαπών μουσείων τα οποία συλλέγουν και ερμηνεύουν τον πολιτισμό των ιθαγενών Αμερικανών και αφετέρου ως κέντρο, εστιακό σημείο της ανάδυσης των φυλετικών κοινοτήτων[6].

---

[1] S. Moser, The Devil is in the Detail: Museum Displays and the Creation of Knowledge, Museum Anthropology, Vol. 33, 2010, 22.

[2] M. Vicenti Carpio, (Un)disturbing Exhibitions: Indigenous Historical Memory at the NMAI, 30 American Indian Quarterly 619, 620 (2006).

[3] R. Tsosie, Native Nations and Museums: Developing an Institutional Framework for Cultural Sovereignty, 45 Tulsa Law Review 3 (2009).

[4] D.H. King, Exhibiting Culture: American Indians and Museums, 45 Tulsa Law Review 25 (2009).

[5] Κατά την F. Shyllon, Unraveling History: Return of African Cultural Objects Repatriated and Looted in Colonial Times, στο: Cultural Heritage Issues: The Legacy of Conquest, Colonization, and Commerce (J.A.R. Nafziger/A.M. Nicgorski, eds.), Martinus Nijhoff Publishers, Leiden 2009, 159, η ίδρυση μουσείων στην Αφρική θα μπορούσε να είχε εμποδίσει ή μειώσει τη «χοντρική» (wholesale) αφαίρεση πολιτιστικών αντικειμένων από τις αποικίες στις Δυτικοευρωπαϊκές μητροπόλεις.

[6] D.H. King, Exhibiting Culture: American Indians and Museums, 45 Tulsa Law Review 25, 30 (2009)."

Και ένα διαφορετικό θέμα: μια νέα "ανακάλυψη", ένας νέος (μεταφορικά και κυριολεκτικά) ποιητής -
Χρήστος Αρμάντο Γκέζος, "Ανεκπλήρωτοι φόβοι", Πολύτροπον, 2012. Ζοφερή και υπέροχη ποιητική συλλογή, που πήρε το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2013 πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα.

Ζόφος πολύς - και είναι πολύ νέος ο συγγραφέας - αλλά και μια σπαρακτική ομορφιά, ένας πλούτος εικόνων και λέξεων, εικόνων μέσω των λέξεων.

Ένα από τα διαμαντάκια της συλλογής:

"τα παιδιά του χρόνου

Είμαστε όλοι μας παιδιά του χρόνου.
Αυτός μας θρέφει,
αυτός μας σκεπάζει με σύννεφα το βράδυ,
σ'αυτόν λέμε τα μυστικά,
τα όνειρά μας,
και μας φιλά στο μέτωπο, χαμογελά,
λέει:
όλα θα γίνουν, θα σας γεμίσω δώρα,
θα σας πάρω αγάπες και φωτιές,
ύστερα μας φορτώνει στους ώμους του
και τρέχει για τον ήλιο.

Κοιμόμαστε στο ίδιο κρεβάτι,
μέσα στην αγκαλιά, πάνω στο στήθος του
γελάμε.
Ξεχνάμε
πως ο χρόνος τρώει τα παιδιά του."

 Η σημερινή ανάρτηση θα αρέσει - ελπίζω! - και στην Τόνια Κορκά, διδακτορική μου φοιτήτρια, που έχει αδυναμία στους Ινδιάνους!

Σε επόμενη ανάρτηση θα σας μιλήσω και για σύγχρονα λογοτεχνικά έργα Αμερικανών με μια κάποια Ινδιάνικη καταγωγή.