Ελπίζοντας

Κατάφεραν το χειρότερο: να γεμίσει η ατμόσφαιρα ζόφο και μίσος... Λυπάμαι πάρα πολύ για αυτό.

Ανήκω σε αυτούς που εξοργίσθηκαν όταν άκουσαν ότι θα πάμε σε δημοψήφισμα. Δεν έχω αλλάξει γνώμη. Ο "ενδιαφέρων" συνδυασμός κοινοβουλευτικής και άμεσης δημοκρατίας - όπως τον αποκάλεσε ένας αλλοδαπός συνάδελφος, καλοπροαίρετα - δεν είναι καθόλου ενδιαφέρων, κατά τη γνώμη μου. Θα ήταν, αν ίσχυε εξ αρχής, όχι σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, μετά από τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στη διάρκεια του οποίου δεν είχε ζητηθεί καθόλου η γνώμη αυτών που καλούνται τώρα να "αποφασίσουν" αντί για την κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ηγεσία; Καλώ και προκαλώ τους πολίτες να αποφασίσουν στη θέση μου, κάνοντας συγχρόνως και τον ήρωα;

Επίσης, τόσους μήνες έχω μια απορία, αφελή ίσως για κάποιους: Πώς είναι δυνατόν να εκθειάζεται από μια υποθετικά αριστερή κυβέρνηση η θεωρία των παιγνίων, βασικό εργαλείο της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου. Πώς είναι δυνατόν να μετασχηματίζεται στα χέρια υψηλοφρόνων πολιτικών αστέρων και να χρησιμοποιείται προς επίτευξη "σπουδαίων" αποτελεσμάτων - τα οποία ως τώρα έχουν αποδείξει απολύτως τη ρήση "άνθρακες ο θησαυρός". Φοβάμαι πως θα μείνω με την απορία...

Προσωπικά, στην αρχή θαύμαζα την ευφυΐα εκφραστών της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου, όπως του Posner (ο θαυμασμός μου αυτός ήταν προφανής στο βιβλίο μου "Η εξέλιξη του Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου στις ΗΠΑ", που το είχα γράψει το 1996), του οποίου έχω πολλά βιβλία, και δίδαξα και διδάσκω σε μεταπτυχιακούς "Συγκριτικό δίκαιο και οικονομικά" (Comparative Law and Economics) επί πολλά χρόνια (ένα εξάμηνο, 2005/6 ήταν αποκλειστικό θέμα διδασκαλίας και εργασιών, τα επόμενα εξάμηνα και μέχρι σήμερα είναι μέσα στα προτεινόμενα θέματα εργασιών). Εδώ και αρκετά χρόνια έχω αναθεωρήσει, συνειδητοποιώντας αφενός το συχνά ανελέητο της θεωρίας αυτής αλλά και τις αστοχίες της, τις οποίες ομολογούν και οι ίδιοι οι εκφραστές της οι οποίοι προτείνουν συχνά διορθωτικές κινήσεις προκειμένου να καλύψουν τα κενά της και να αντιμετωπίσουν τα σφάλματα στα οποία συχνά καταλήγει.

 Περίμενα και περιμένω από τους πολιτικούς να είναι "καθαροί", ευθείς και να ζουν σύμφωνα με όσα διακηρύσσουν, όπως πίστευε και για τους φιλοσόφους ο Νίτσε - αλλά δεν το βλέπω. Δεν δηλώνω αριστερή. Και όμως είμαι π.χ. υπέρ της δημόσιας παιδείας και υπέρ του (εφαρμοσμένου) λιτού βίου.

Αν δηλώνω κάτι, αυτό είναι: "άνθρωπος". Δεν μπορώ να ησυχάσω αν π.χ. νοιώσω ότι μπορεί να έθιξα κατά λάθος φοιτητή ή φοιτήτριά μου ή αν του/της έβαλα μικρότερο βαθμό. Πώς αντέχουν να υποβάλλουν ηλικιωμένους ή αρρώστους σε τέτοιες δοκιμασίες; Θα μου πείτε ότι γι'αυτό δεν είμαι εγώ πολιτικός. Λυπάμαι, δεν πείθομαι, δεν είναι δυνατόν να θεωρήσω ως δεδομένο ότι ο κυνισμός είναι σύμφυτος στους πολιτικούς. Πιστεύω ότι είναι θέμα χαρακτήρα.

Πάντα πίστευα, άλλωστε, ότι δεν φταίει το επάγγελμά μας για τον χαρακτήρα μας, αντίθετα, κουβαλάμε τον χαρακτήρα μας στο επάγγελμά μας. Δηλαδή, δεν φταίει ο "όφις"...

Λυπάμαι, αλλά δεν πείθομαι από πολιτικούς που μιλούν εκ του ασφαλούς (έχοντας εξασφαλίσει τα χρήματά τους με κάποιον τρόπο, εσωτερικό ή εξωτερικό...) ή με κομματικό φανατισμό. Η μαθηματική μου σκέψη ζητάει αποδείξεις, που ο δήθεν επαναστατικός τζόγος δεν της τις δίνει.