Τουρισμός - ξενοδοχεία

Μετά το τόσο όμορφο θέμα της προηγούμενης ανάρτησης, μάλλον θα σας φανεί ... πολύ πεζό το θέμα της παρούσας ανάρτησης. Με είχε παιδέψει απίστευτα, θυμάμαι. Και ήμουν και ...όλο γκρίνια, διότι από κάποια παρεξήγηση (ενδεχομένως...) είχαν διαλέξει τα ωραιότερα θέματα εισηγήσεων άλλοι και είχαν μείνει κάποια θέματα με πολύ μεγάλη πρακτική χρησιμότητα, αλλά ..όσο και να το κάνεις, όχι και τόσο ευχάριστα... βλέπε, δηλαδή, το κατωτέρω!

Σπέσιαλ αφιερωμένη η σημερινή ανάρτηση στον τέως μεταπτυχιακό μου φοιτητή και νυν στρατευμένο Σπύρο Ορφανό, που - καλοπροαίρετα μεν, ..αγχωτικά δε! - μου έλεγε, όσον καιρό εγώ έψαχνα να βρω το γλίσχρο υλικό: "Είμαι πολύ περίεργος τί θα πείτε για το θέμα αυτό"!! "Και εγώ είμαι περίεργη", του απαντούσα!!

Γεια σου Σπυράκο!

Οι φωτογραφίες είναι από ξενοδοχεία στα οποία έχω μείνει, σε διάφορα κράτη, στα οποία είχα πάει για συνέδρια ή συναντήσεις επιτροπών. Περιττό να σας πω ότι μετά το διάβασμα που είχα κάνει για το κατωτέρω θέμα και έχοντας δει λεπτομέρειες τεχνικές της πυρασφάλειας (τις οποίες δεν έχω συμπεριλάβει στο κείμενο), πάντα πλέον σκέφτομαι τα ζητήματα αυτά, όταν πάω στα ξενοδοχεία! 

Stanford Park Hotel - Νοέμβριος 2013

Andel's Hotel - Σεπτέμβριος 2010

          Η πυρασφάλεια στα ξενοδοχεία κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία*

               Ελίνα Ν. Μουσταΐρα

Ι.          Ο τουρίστας είναι καταναλωτής, αφού είναι τελικός αποδέκτης των τουριστικών υπηρεσιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις δε, είναι ένας καταναλωτής με ειδική χρεία προστασίας, αφού μπορεί να βρεθεί σε χώρα συχνά άγνωστή του, μακριά από τη συνήθη διαμονή του, μακριά από τους τόπους που γνωρίζει, υπό συνθήκες ιδιαίτερες, σε τόπο όπου η γλώσσα που ομιλείται σε πολλές περιπτώσεις του είναι άγνωστη, όπου το νομικό καθεστώς είναι διαφορετικό, κλπ, κλπ.

            Ο τουρισμός είναι ένας από τους τομείς που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες αύξησης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Επιπλέον συντίθεται από μια πολλαπλότητα δραστηριοτήτων με διαφορετικά χαρακτηριστικά παραγωγής, έτσι ώστε μπορεί να προσφέρει δυνατότητες εργασίας σε μια πολύ ευρεία ποικιλία επαγγελματιών[1].

            Υπάρχει «τουριστικό δίκαιο»; Και πώς ορίζεται αυτό; Αν, όπως σημειώνεται, επικεντρωθούμε στις συμβατικές σχέσεις που γεννιούνται μεταξύ των τουριστών, των παρόχων υπηρεσιών και του κράτους, τότε προφανώς υπάρχει. Από την άλλη, το γεγονός ακριβώς ότι τα περισσότερα υπάρχοντα κείμενα επικεντρώνονται ακριβώς στις σχέσεις αυτές, συσκοτίζει κατά κάποιον τρόπο το πολυδιάστατο του δικαίου. Υπ’αυτή την εννοιολογική προοπτική, λένε, δεν υπάρχει ένα ξεχωριστό τουριστικό δίκαιο. Ναι μεν είναι σαφής η σημαντικότητα του τουρισμού ως αντικειμένου νομικών μελετών,  παραμένει εν τούτοις εν αμφιβόλω η φύση των σχετικών αποκτώμενων γνώσεων. Στερείται επαρκούς θεωρητικής και μεθοδολογικής θεμελίωσης που θα του επέτρεπε να διαμορφωθεί και να εξελιχθεί ως ένας συγκεκριμένος διακριτός δικαιικός κλάδος[2]. Αμφισβητείται πλέον συχνότατα, άλλωστε, και η θέση ότι οι τουριστικές σπουδές αποτελούν αποκλειστικά μια κοινωνική επιστήμη. Υποστηρίζεται ότι μια τέτοια μονομερής θεώρηση του τουρισμού ως ενός κατά βάση κοινωνικού φαινομένου, βασίζεται σε μια από τις βασικές θέσεις της κοινωνικής θεωρίας, δηλαδή στην κατασκευή του κοινωνικού ως ενός ξεχωριστού πεδίου αναφοράς[3]. Φαίνεται όμως πιο κοντά στην πραγματικότητα η θέση ότι ο τουρισμός αποτελεί ένα σύνθετο και γενικευμένο φαινόμενο με αποδεδειγμένη κοινωνικοοικονομική σημασία, που ενδιαφέρει περισσότερους κλάδους[4].

ΙΙ.         Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για έναν τομέα εξαιρετικά σημαντικό οικονομικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε για μια πραγματική κοινοτική πολιτική, αλλά μάλλον για ένα πεδίο κανονιστικο με σχετικά πρόσφατη δημιουργία και σε συνεχή αναβρασμό. Οι κανόνες αυτοί είναι είτε «ήπιο δίκαιο», και συγκεκριμένα αποφάσεις ή συστάσεις που στην πλειοψηφία τους χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1980, είτε δεσμευτικοί, δηλαδή οδηγίες, κανονισμοί, αποφάσεις του ΔΕΚ.

Πρόκειται για έναν τομέα που, μη έχοντας μια ξεχωριστή δική του κοινοτική πολιτική, αφορά και ενδιαφέρει πεδία ποικίλα, όπως την προστασία των καταναλωτών και χρηστών, τις μεταφορές, την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμάτων και υπηρεσιών, την προστασία του περιβάλλοντος. Έμμεσα επίσης σχετίζεται και με τομείς άλλους, όπως π.χ. αυτόν της υγείας[5] - όπως σημειώνεται, οι τομείς που μπορεί να έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον τουρισμό είναι σχεδόν άπειροι. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι το οικονομικό ενδιαφέρον που έχει ο τουρισμός για την Ευρώπη είναι πολύ μεγάλο, αφού πρόκειται για την περισσότερο επισκεπτόμενη ήπειρο στον κόσμο: 6 κοινοτικές χώρες περιλαμβάνονται μεταξύ των 10 σημαντικότερων προορισμών των ταξιδιωτικών πρακτορείων. Για παράδειγμα, το 2008 υπολογίσθηκαν οι αφίξεις τουριστών στην Ευρώπη σε 500 εκατομμύρια – αριθμό που αντιπροσωπεύει το 53% του παγκόσμιου συνολικού αριθμού τουριστών – και 434 δισεκατομμύρια δολάρια έσοδα από τον τουρισμό[6].

Κρίνεται ως αξιοσημείωτη η απουσία αναφοράς στον τουρισμό, στο αρχικό κείμενο των Συνθηκών. Με τις τροποποιήσεις των Συνθηκών που υιοθετήθηκαν στο Μάαστριχτ το 1992, συμπεριελήφθη στο άρθρο 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μια αναφορά στη δυνατότητα υιοθέτησης μέτρων «στα πεδία της ενέργειας, της αστικής προστασίας και του τουρισμού».

Στη δεκαετία του 1980 παρατηρείται ένα κάποιο ενδιαφέρον για τον τουρισμό, εκ μέρους των κοινοτικών θεσμικών οργάνων. Στο υποτυπώδες αρχικά παράγωγο ήπιο δίκαιο περιλαμβάνεται και η Σύσταση του Συμβουλίου της 22.12.1986 για την πυρασφάλεια στα υπάρχοντα ξενοδοχεία.

Όπως ορίζεται και στην Έκθεση της Επιτροπής για την εφαρμογή της Σύστασης, που συντάχθηκε το 2001, «η επιλογή του νομικού μέσου, η σύσταση του Συμβουλίου, υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να ληφθεί υπόψη η πολυπλοκότητα του προβλήματος και η ποικιλία των καταστάσεων που έχουν παρατηρηθεί, καθώς και από την πολυμορφία των εθνικών κανονιστικών πλαισίων σε ό,τι αφορά το θέμα».

Στο Παράρτημα της Σύστασης περιλαμβάνονται τεχνικές διατάξεις που αφορούν στις εξόδους κινδύνου, στα χαρακτηριστικά κατασκευής, στις επενδύσεις των χωρισμάτων και στις διακοσμήσεις, στον ηλεκτρικό φωτισμό, στις εγκαταστάσεις θέρμανσης στα συστήματα εξαερισμού, στον πυροσβεστικό εξοπλισμό, συστήματα συναγερμού και ειδοποίησης και τέλος στις οδηγίες ασφάλειας.

ΙΙΙ.        Στην Έκθεση που αναφέρθηκε ανωτέρω, σημειώνεται ότι κάποιες κοινοτικές πρωτοβουλίες συμπληρώνουν και υποστηρίζουν τις προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο, σε σχέση με την πυρασφάλεια των ξενοδοχείων. Τέτοιες είναι π.χ. η Οδηγία 89/106.ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21.12.1988, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών όσον αφορά στα προϊόντα του τομέα των δομικών κατασκευών, και η Οδηγία 89/654/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 30.11.1989, για την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας. Και σε άλλες Οδηγίες υπάρχουν διατάξεις που συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα στην πυρασφάλεια των ξενοδοχείων.

            Αναφέρονται επίσης στην Έκθεση, τα συμπεράσματα μιας μελέτης, στη γαλλική γλώσσα, για την πυρασφάλεια των ξενοδοχείων, που ολοκληρώθηκε το 1996 για λογαριασμό της Επιτροπής.

            Διαπιστώνονταν στη μελέτη αυτή, μεταξύ άλλων, ότι τα στοιχεία της Σύστασης σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ενσωματώνονταν στις εθνικές διατάξεις και μπορούσαν άρα να θεωρηθούν ως ελάχιστα κριτήρια που πληρούνται απολύτως ή και με το παραπάνω στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά και ότι ο αντίκτυπος της Σύστασης στις εθνικές νομοθεσίες ήταν σε μεγάλο μέρος εξαρτημένος από το ήδη υπάρχον επίπεδο προστασίας κατά τη στιγμή έγκρισης της Σύστασης.

IV.       Σε νεώτερη μελέτη του 2006 (που δημοσιεύθηκε το 2008), του Τμήματος Οικονομικής και Επιστημονικής Πολιτικής (Policy Department. Economic and Scientific Policy) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα γενικά συμπεράσματα ήσαν τα εξής:

            Η Σύσταση του 1986 δεν έχει μεταφερθεί στις εθνικές νομοθεσίες με συνέπεια. Όπως σημειωνόταν και στην έκθεση της Επιτροπής, του 2001, ενώ όλα τα κράτη μέλη είσαν ενσωματώσει τη Σύσταση στο νομικό τους πλαίσιο, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, κάποια κράτη επέλεξαν να την εφαρμόζουν μόνο σε νέες κατασκευές.

            Ερευνώντας και καταγράφοντας τις αντιδράσεις όλων των μερών στα οποία αφορά το θέμα της πυρασφάλειας στα ξενοδοχεία, τα γενικά συμπεράσματα ως προς το αν το θέμα χρήζει περαιτέρω νομοθετικής επεξεργασίας στο πλαίσιο της Ε.Ε., είναι τα εξής:

            Οι οργανώσεις καταναλωτών, ως εκπρόσωποι των πελατών των ξενοδοχείων, που εμφανίζονται ως καταναλωτές – χρήστες, απαιτούν την έκδοση Οδηγίας που θα αφορά ευρύτερα την πυρασφάλεια στα ξενοδοχεία και θα καλύπτει όλα τα κτίρια, ανεξαρτήτως παλαιότητας και χωρητικότητας.

            Η βιομηχανία συστημάτων πυρός και ασφάλειας ζητά ένα δεσμευτικό νομικό κείμενο που θα αφορά γενικά στην πυρασφάλεια, αλλά που δεν θα περιορίζεται στα ξενοδοχεία, αλλά που θα καλύπτει και όλα τα κτίρια όπου κοιμούνται άνθρωποι, π.χ. τα νοσοκομεία. Θεωρούν οι εκπρόσωποί της, ότι τα βασικά προβλήματα ασφάλειας στα ξενοδοχεία σχετίζονται με τη μη εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας, ιδιαιτέρως όσον αφορά στις διαδικασίες διαχείρισης ασφάλειας και στην εκπαίδευση σχετικά.

Οι εκπρόσωποι της ξενοδοχειακής βιομηχανίας, στην πλειοψηφία τους, θεωρούν ότι δεν χρειάζονται επιπλέον νομοθετικά μέτρα. Πιστεύουν ότι βασικό στοιχείο είναι η εκπαίδευση του προσωπικού και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εκπροσωπούντων τα διάφορα κράτη μέλη, ώστε η πρακτική εμπειρία που έχει αποκτηθεί σε κάθε κράτος μέλος να καταστεί γνωστή και στα άλλα και να αξιοποιηθεί κατάλληλα.

V.        Την 1^η Φεβρουαρίου 2010, η HOTREC[7] δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) για την πυρασφάλεια των ξενοδοχείων στην Ευρώπη, τις οποίες είχε συντάξει ως ένα προαιρετικό εργαλείο. Εναπόκειται στις εθνικές ξενοδοχειακές ενώσεις το αν θα τις προτείνουν στα μέλη τους καθώς και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στις χώρες τους. Στις κατευθυντήριες αυτές γραμμές ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Κατ’αρχάς προτάσσεται ότι στην περίπτωση φωτιάς, πρωτεύει η ασφάλεια των επισκεπτών, των υπαλλήλων καθώς και των επιχειρούντων την αντιμετώπισή της. Επίσης τονίζεται πως στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας θα πρέπει να παρέχεται ο ίδιος βαθμός ασφάλειας, σε οποιοδήποτε κράτος μέλος και αν βρίσκονται.

Επίσης στο Προοίμιο ορίζεται πως, σε αντιστοιχία με τη Σύσταση του Συμβουλίου 86/666/ΕΕΚ, οι βασικοί στόχοι θα πρέπει να είναι:

-       Η μείωση του κινδύνου ανάφλεξης

-       Η πρόληψη της επέκτασης φλογών και καπνού

-       Η εξασφάλιση της ασφαλούς εξόδου από τους χώρους όλων των ανθρώπων

-       Η δυνατότητα των υπηρεσιών επειγόντων περιστατικών να αναλάβουν δράση.

Σημειώνεται στο κείμενο αυτών των κατευθυντήριων γραμμών, πως ήδη οι κανόνες που ισχύουν στα κράτη μέλη, σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο, ακολουθούν πιστά τις προτάσεις της Σύστασης του Συμβουλίου, του 1986, και επιτυγχάνουν τους στόχους της. Τονίζεται, εξάλλου, ότι οι εθνικοί, περιφερειακοί και τοπικοί κανόνες συνεχίζουν να είναι τα μόνα νομικά κείμενα που επιβάλλουν υποχρεώσεις στους ασχολούμενους με ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και ότι πάντα προηγούνται έναντι ενδεχόμενων αντιφατικών διατάξεων των προκείμενων κατευθυντήριων κανόνων.

Η εφαρμογή αυτών των κανόνων/γραμμών σε μικρότερα ξενοδοχεία θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο μετρημένο και ρεαλιστικό. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται σε προστατευόμενα ιστορικά κτίρια, στα οποία η μορφή κατασκευής ή τα επιμέρους χαρακτηριστικά (π.χ. συχνά υπάρχει μόνο μία σκάλα) παρουσιάζουν προκλήσεις όταν χρησιμοποιούνται ως εμπορικά ξενοδοχεία.

Στην Εισαγωγή των κανόνων/γραμμών αυτών σημειώνεται πως είναι σημαντικό να αναγνωρισθεί ότι τα κράτη μέλη, στη διάρκεια της ιστορίας τους έχουν υιοθετήσει και εφαρμόσει διαφορετικά τεχνικά μέτρα αναφορικά με το θέμα της πυρασφάλειας. Οι εθνικές κυβερνήσεις, κατά τη χρονική περίοδο από την έκδοση της Σύστασης μέχρι σήμερα, έχουν απορρίψει την ιδέα μιας σειράς ομοιόμορφων αναγκαίων προϋποθέσεων που θα καλύπτουν τον σχεδιασμό και τη διοίκηση των ξενοδοχείων στο πλαίσιο της Ε.Ε. Άλλωστε διαφέρει και η φύση των διαφόρων ξενοδοχείων στην Ευρώπη, τα οποία μπορεί να είναι από μικρά οικογενειακά μέχρι τμήματα αλυσίδας ξενοδοχείων και που μπορεί να βρίσκονται σε μικρές ή μεγάλες πόλεις, στην εξοχή, σε παραλίες ή σε ορεινές τοποθεσίες.

Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές παρέχονται στους σχεδιαστές, στους ιδιοκτήτες και στους διοικτητές ξενοδοχείων.

VI.       Στις 2 Απριλίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανήγγειλε επισήμως την ετοιμαζόμενη αναθεώρηση της Σύστασης του 1986, με βάση εν μέρει τη μεθοδολογία της HOTREC MBS (management, building, systems). Η διαδικασία αναθεώρησης θα ξεκινούσε με την οργάνωση ενός σχετικού εργαστηρίου, την 11.6.2012, στο οποίο είχα προσκληθεί ενδιαφερόμενοι παράγοντες.

            Στο σημείωμα που συνόδευε την πρόσκληση, η Επιτροπή ανέφερε πως «ο σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ενημέρωση των τεχνικών προϋποθέσεων για την πυρασφάλεια των ξενοδοχείων όπως αυτές τίθενται στην υπάρχουσα Σύσταση, ώστε να ληφθούν υπόψη στοιχεία τα οποία τώρα λείπουν ή χρειάζονται βελτίωση». Σημειώνει επίσης ότι «η MBS μεθοδολογία προσφέρει εργαλεία για τη σημαντική βελτίωση των επιπέδων πυρασφάλειας των ξενοδοχείων στην Ευρώπη κατά τρόπο αποτελεσματικό και οικονομικά βιώσιμο». Θεωρεί η Επιτροπή ότι «η ενημέρωση και η βελτίωση του Τεχνικού Παραρτήματος της Σύστασης του Συμβουλίου για την πυρασφάλεια στα υπάρχοντα ξενοδοχεία με βάση τη MBS μεθοδολογία δεν θα προσθέσει επιπλέον προϋποθέσεις στις υπάρχουσες», αλλά μάλλον θα «προσφέρει στους διοικητές ξενοδοχείων μια σαφή θεώρηση αναφορικά με τους όρους της ασφάλειας»[8].

---

* Κείμενο της εισήγησής μου στο 3ο Συνέδριο Δικαίου του Τουρισμού, Χαλκιδική 27-30 Σεπτεμβρίου 2012. Δημοσιεύθηκε στο Σύγχρονα νομικά και αναπτυξιακά προβλήματα του ελληνικού τουρισμού (επιμ. Α.Γ. Κουτσουράδης), Έκδοση Ένωση Ξενοδοχείων Χαλκιδικής, 2013, σ. 243-247.

[1] P. Celma Alonso, Hacia una nueva política turística en la Unión Europea, Revista Andaluza de Derecho del Turismo No 3, 2010, 161, 164.

[2] J.C. Monterrubio/R. Colín, La inexistencia del derecho turístico. Un análisis conceptual, Estudios y Perspectivas en Turismo 18 (2009) 727, 728.

[3] M. Gren, Tourism Theory and the Earth, Annals of Tourism Research 39 (2012) 155, 156.

[4] F. Darbellay, Tourism as Complex Interdisciplinary Research Object, Annals of Tourism Research 39 (2012) 441.

[5] M.I. Torres Cazorla, La normativa comunitaria en materia turística y su aplicación por el Tribunal de Justicia Comunitario, Revista Andaluza de Derecho del Turismo No 4, 2010, 11, 12-13.

[6] A. González Alonso, Competencias comunitarias, estatales y autonómicas en materia de turismo, Estudios Turísticos, no 180 (2009) 65.

[7] Ευρωπαϊκή ένωση-ομπρέλλα ξενοδοχείων, εστιατορίων και καφενείων.

[8] HOTREC Hospitality Europe, Live from Brussels, Newsletter, Issue no 57, 20 April 2012.

                                                  Stanford Park Hotel - Νοέμβριος 2013

                                                           Hotel Kirstin - Ιούνιος 2013