Αυτόχθονες Ιβηρικής Αμερικής - Aymara

Οι Aymara είναι αυτόχθονες περιοχής που καλύπτει τμήματα της Βολιβίας, της Χιλής και του Περού. Ο Πρόεδρος της Βολιβίας, Evo Morales, ανήκει σε αυτούς.

                                                   Η (πανέμορφη, νομίζω) σημαία τους

Από το βιβλίο μου "Συγκριτικό Δίκαιο και Πολιτιστικά Αγαθά", Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2012, σ. 109-111:

"Πολυεθνικό κράτος της Βολιβίας – Αυτοδιαχείριση και αυτορύθμιση κοινοτήτων

            Με το νέο Σύνταγμα της Βολιβίας, του 2009, η προηγούμενη Δημοκρατία της Βολιβίας (República de Bolivia) αναγεννήθηκε ως Πολυεθνικό κράτος της Βολιβίας (Estado Multinacional de Bolivia) – άρθρο 1 του Συντάγματος. Το βασικό χαρακτηριστικό του Συντάγματος αυτού είναι η δημιουργία περιφερειακών, δημοτικών, και ιθαγενών αυτονομιών, με ικανότητα αυτοδιαχείρισης και αυτορύθμισης. Οι Βολιβιανές κοινότητες, ιδιαίτερα οι αυτόνομες, είναι επιφορτισμένες με έναν ενεργό ρόλο στη διαχείριση των τοπικών αρχαιολογικών τους χώρων και αντικειμένων[1].

            Σύμφωνα με το Σύνταγμα αυτό, όλες οι ιθαγενείς γλώσσες ανακηρύσσονται εθνικές γλώσσες, εγκαταλείπεται ο Καθολικισμός ως επίσημη θρησκεία του κράτους και προστατεύεται η ελευθερία της θρησκείας, και τα μέλη των ιθαγενών αυτόνομων κοινοτήτων αποκτούν το δικαίωμα αναγραφής της εθνοτικής τους ταυτότητας στο διαβατήριό τους, κάτω ακριβώς από την αναγραφή της ιθαγένειάς τους[2]. Σημειώνεται πως, ενώ πάντα οι ιθαγενείς αποτελούσαν την πλειοψηφία στη Βολιβία, ήταν ο νόμος του 1994 για τη Λαϊκή Συμμετοχή, αυτός που για πρώτη φορά μετά την ανεξαρτησία του κράτους από την Ισπανία, το 1825, έδωσε το δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας για υψηλόβαθμες πολιτικές θέσεις – όπως και για την Προεδρία του κράτους – σε μέλη των ιθαγενών κοινοτήτων.

            Παρά την αυτονομία αυτή που αναγνωρίζει το Σύνταγμα του 2009, το κράτος διατηρεί την κυριότητα όλων των αρχαιολογικών ευρημάτων, άρα είναι το μόνο αρμόδιο να διαπραγματευθεί διεθνείς συμφωνίες σχετικά με αυτά, και μόνο σε αυτό μπορούν να παραδοθεί επαναπατριζόμενο αρχαιολογικό υλικό[3].

            Πριν τη δημιουργία αυτών των αυτονομιών των κοινοτήτων, το Βολιβιανό δίκαιο περί αρχαιοτήτων δεν είχε βασικές διαφορές με τα αντίστοιχα δίκαια άλλων κρατών της Λατινικής Αμερικής. Το 1906 το Εθνικό Κοινοβούλιο θέσπισε νόμο ο οποίος όριζε το κράτος της Βολιβίας ως τον νόμιμο δικαιούχο των ερειπίων της περιοχής Tiwanaku[4], των ερειπίων στα νησιά της λίμνης Τιτικάκα, καθώς και όλα τα άλλα ερείπια από την περίοδο των Ίνκας και νωρίτερα. Αυτή η αξίωση κυριότητας είναι το βασικό θεμέλιο όλων των νόμων περί αρχαιοτήτων που θεσπίστηκαν στη συνέχεια, μέχρι και σήμερα. Ιδιώτες μπορούν να έχουν στην κατοχή τους αρχαιότητες, όμως ιδιοκτήτης παραμένει το κράτος και άρα δεν μπορούν να μεταβιβασθούν ή να εξαχθούν νόμιμα.

            Μετά την Εθνική Επανάσταση το 1952 και τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν, η αρχαιολογία κατέστη ιδιαιτέρως σημαντική και οι κυβερνήσεις επικαλούνταν το αρχαίο παρελθόν της χώρας, προς νομιμοποίησή τους. Μεγάλη μορφή της αρχαιολογίας, ο Carlos Ponce Sanginés, εκσυγχρόνισε και εθνικοποίησε την αρχαιολογία, χρησιμοποίησε δε το πριν τους Ισπανούς παρελθόν προκειμένου να τονώσει την ιδέα περί Βολιβιανής ταυτότητας.

            Από το 1990 περίπου, άρχισε η Βολιβία να συμμετέχει και σε διεθνή fora, σχετικά με την προστασία των πολιτιστικών (αρχαιολογικών και θρησκευτικών κυρίως) αγαθών. Το 1998 εντάχθηκε η περιοχή Samaipata στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, και το 2000 επίσης η περιοχή Tiwanaku. Τον Φεβρουάριο 2011, το Υπουργείο Πολιτισμού του κράτους δημιούργησε το Κέντρο Αρχαιολογικών και Ανθρωπολογικών Ερευνών και Διοίκησης του Tiwanaku (Centro de Investigaciones Arqueológicas Antropológicas y Administración de Tiwanaku), με σκοπό την πλήρωση των προϋποθέσεων που έχει θέσει η UNESCO. Οι ιθαγενείς της περιοχής αυτής – της φυλής των Aymara, όπως και ο Πρόεδρος Μοράλες[5] - είχαν ήδη εξασφαλίσει έναν κάποιο έλεγχο στον αρχαιολογικό χώρο με νόμο του 2000. Με τη συνταγματική καθιέρωση της τοπικής αυτονομίας έχουν ανακύψει κάποια προβλήματα εκεί. Όμως, όπως πολύ σωστά επισημαίνεται, στην προστασία των μικρότερων και απομονωμένων – άρα και σε μεγαλύτερο κίνδυνο – αρχαιολογικών χώρων, θα κριθεί η οποιαδήποτε επιτυχία της διαχείρισής τους από τοπικά αυτόνομες κοινότητες.

---

[1] D. Yates, Archaeology and Autonomies: The Legal Framework of Heritage Management in a New Bolivia, International Journal of Cultural Property 18 (2011) 291, 292.

[2] Οι δημογραφικές πληροφορίες σχετικά με τον ιθαγενή πληθυσμό του κράτους ποικίλλουν. Η απογραφή του 2001, προσδιόριζε σε περίπου 30% τους ομιλούντες τη γλώσσα Quechua, σε 25% τους ομιλούντες την Aymara και σε 45% τους ομιλούντες την ισπανική γλώσσα. Όμως, όπως επισημαίνεται, το να υπολογίζει κανείς τον ιθαγενή πληθυσμό της Βολιβίας σε 55% του συνολικού, σημαίνει ότι αποκλείει εκείνους που πολιτισμικά ορίζουν εαυτούς ως Aymara ή Quechua, αλλά δεν μιλούν την αντίστοιχη γλώσσα, όπως π.χ. ο Πρόεδρος Evo Morales, ο οποίος συστήνεται ως μέλος των Aymara ή εκείνοι που επέλεξαν να κρύψουν το ότι είναι μέλη ιθαγενών φυλών, λόγω φυλετικών προκαταλήψεων. Το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Βολιβίας υπολογίζει αυτούς που θεωρούν εαυτούς ιθαγενείς, σε 65%, βλ. και D. Yates, Archaeology and Autonomies: The Legal Framework of Heritage Management in a New Bolivia, International Journal of Cultural Property 18 (2011) 291, 296 και σημ. 59. Άλλοι τους υπολογίζουν σε 70%, βλ. M. Köhne, Indigenous Land Governance in Bolivia. A Case Study in Law and Anthropology, στο: Law and Method. Interdisciplinary Research into Law (B. Van Klink & S. Taekema eds.), Mohr Siebeck (POLITIKA), Tübingen 2011, 287, 291.

[3] Σχετικό είναι και το ακόλουθο παράδειγμα: Τον Οκτώβριο 2007, το Ανώτατο Δικαστήριο του Μπελίζε αποφάνθηκε πως κακώς η κυβέρνηση του Μπελίζε δεν είχε αναγνωρίσει, προστατέψει και σεβαστεί τα «παραδοσιακά» δικαιώματα γης δύο κοινοτήτων Μάγια στην περιοχή του Νότιου Τολέδο και πως είχε υποχρέωση να το κάνει. Η αναγνώριση αυτών των δικαιωμάτων, βέβαια, δεν συμπεριλάμβανε και τη δυνατότητα είσπραξης εσόδων από την τοπική πολιτιστική κληρονομιά. Όπως σημειώνεται, το να επιτραπεί στα μέλη των κοινοτήτων Μάγια μεγαλύτερη πρόσβαση σε αρχαίες τοποθεσίες, αφενός θα συνεπαγόταν απειλή στη δυνατότητα της κεντρικής κυβέρνησης να κεφαλαιοποιεί το παρελθόν της επικράτειάς της, αφετέρου θα διακινδύνευε βαθειά εμπεδωμένες αντιλήψεις εθνικής ταυτότητας και ιστορίας, βλ. S. Parks, Winning Title to Land but Not to Its Past: The Toledo Maya and Sites of pre-Hispanic Heritage, International Journal of Cultural Property 18 (2011) 111, 126.

[4] Πρόκειται για μια περιοχή μνημείων σε απόσταση περίπου 70 μίλια από την πρωτεύουσα του κράτους, La Paz, και 15 μίλια από τη λίμνη Τιτικάκα σε ψηλό οροπέδιο των Άνδεων. Ήταν το κέντρο ενός σπουδαίου πολιτισμού, με σφαίρα επιρροής που κάλυπτε τμήματα της παράκτιας Χιλής και του Περού, από το 300 μ.Χ. περίπου μέχρι το 1000 μ.Χ. Είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος στη Βολιβία και η βασική πηγή συμβολικής επισφράγισης Βολιβιανών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων, βλ και D. Yates, Archaeology and Autonomies: The Legal Framework of Heritage Management in a New Bolivia, International Journal of Cultural Property 18 (2011) 291, 293 και σημ. 12.

[5] Βλ. ανωτέρω, σημ. 374."

                                               Οι Aymara σε κάποια από τις γιορτές τους

Δείτε αυτό το βιντεάκι, είναι ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ, μουσικά και χορευτικά!! Είναι κομμάτι από την ταινία-ντοκιμαντέρ του Wim Wenders, "Pina" (για την σπουδαία Pina Bausch). Μου το έστειλε μια καταπληκτική κοπέλα, λέγοντάς μου ότι με θυμήθηκε όταν το είδε! Με συγκίνησε, περιττό να πω... Καλά, μη φαντασθείτε ότι θα μπορούσα εγώ ποτέ να χορέψω έτσι!! Μακάρι, αλλά δεν...

                                         http://www.youtube.com/watch?v=dWIs89Pub0w

                                             Οι φωτογραφίες είναι από την ταινία αυτή