Ροκ και δίκαιο

Δικηγόρος και ροκάς. Νομικός της πράξης και της θεωρίας και ακροατής παθιασμένος της ροκ μουσικής, σε βαθμό ... επιστημονικό, αφού άρχισε την εξονυχιστική μελέτη λεπτομερειών μουσικών και βιογραφικών, από τη στιγμή που άνοιξε μπροστά του ένας κόσμος γεμάτος νότες – λίγο άγριες, λίγο συγκινητικές, λίγο θορυβώδεις, λίγο μεγαλειώδεις.

Και όλο αυτό που μάζευε για χρόνια, το έκανε βιβλίο. Που διαβάζεται, πιστεύω, ακόμα και από όσους δεν έχουν καμία σχέση με τη ροκ μουσική: τόσο ζουμερό, είναι!

Παναγιώτης Παπαϊωάννου, αλλέως ΠανΠαπ: Το βιβλίο, με πρόλογο του Θοδωρή Μανίκα, είναι το: Dead Rockers Society. Όπου βυθιζόμαστε στα αληθινά παραμύθια της ζωής πολλών εκπροσώπων αυτής της κοινότητας.

Δίκαιο και μουσική, λοιπόν. 20 χρόνια πάνε, τουλάχιστον, από τη στιγμή που «ανακάλυψα» τον θησαυρό της σχέσης δικαίου και τέχνης, σχέσης πολύ περισσότερο αποκαλυπτικής και του δικαίου και της τέχνης, από όσο μπορεί να αποκαλύψει το καθένα στον εαυτό του, για τον εαυτό του.

Δίκαιο και μουσική, εντάξει (εντάξει; πολλοί, πάρα πολλοί αναρωτιούνται... δεν ξέρουν τι χάνουν...). Αλλά δίκαιο και ροκ μουσική; Πόθεν; Πώς; Και όμως!

Μέχρι και διδακτορική διατριβή – εξαιρετική! – γράφτηκε πριν από κάποια χρόνια, στην Αυστραλία. Όπου ο συγγραφέας της, ο Robbie Sykes, υποστηρίζει πως ίσως η νομική θεωρία και η ροκ μουσική να είναι κρυφοί σύμμαχοι. Και οι φιλόσοφοι του δικαίου και οι ροκ σταρς του 20^ου αιώνα αφιερώθηκαν σε παρόμοιες έρευνες. Και οι δύο εξυψώνουν τον αγώνα για την εξασφάλιση ελευθερίας και τη δημιουργία νοήματος σε έναν ελαττωματικό κόσμο στον οποίο υπάρχει πάντα κίνδυνος καταπίεσης της φαντασίας (https://research-repository.griffith.edu.au/handle/10072/368138)

Και οι δύο, λέει, σε διαφορετικό βαθμό, σχετίζονται κατά κάποιον τρόπο με τη θεματική του Νίτσε, που είναι σαφής στο έργο του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα», δηλαδή: τη θεματική της ατομικής ευθύνης για το ζην αυθεντικά μέσω της δημιουργίας.

Η ροκ μουσική είναι γενεσιουργός κοινότητας: οι ακροατές της συνδέονται μεταξύ τους στην κοινή επιδίωξη του συμβολισμού αταξίας και αμφισημίας. Στόχος είναι ο καθορισμός μιας ταυτότητας μέσω συμβολικών χειρονομιών, ενδυμάτων, κλπ.

Και πώς συσχετίζονται συγκεκριμένοι ροκ μουσικοί με εκπροσώπους της θεωρίας του δικαίου;

Πώς συσχετίζεται ο Jimi Hendrix με τον Rawls; Ο δεύτερος θεωρεί τη δικαιοσύνη ως ένα περιβάλλον, ως δομή και ως χώρο – αντίστοιχη η ψυχεδελική κατάσταση που απεικόνισε ο Hendrix.

Μπορούν να συσχετιστούν οι Oasis με τον H.L.A. Hart, ο οποίος θεωρούσε πως το νομικό σύστημα θα πρέπει να κατανοηθεί ως ένα σύνολο πρακτικών και ερμηνειών μέσα σε ένα περιβάλλον οριζόμενο από κανόνες; Ναι, υποστηρίζεται: όπως ο Hart θεωρεί πως αυτό που χρειάζεται είναι ένα σύστημα κανόνων που γίνεται κατανοητό ως τέτοιο (από τα «μέλη» μιας κοινότητας κατανόησης), έτσι και ο μουσικός στόχος των Oasis ήταν να φτιάξουν μια μουσική «αυτάρκη», με καθαρό ύφος. Και έτσι, ο Noel Gallagher που έγραφε τα τραγούδια του συγκροτήματος, δρούσε ως νομοθέτης, ο Liam Gallagher (δεν είναι συγγενείς του Rory Gallagher, ενός από αυτούς που βιωματικά βιογραφεί – και έτσι, αυτοβιογραφείται – ο ΠανΠαπ) που ήταν στα φωνητικά, ενεργούσε ανάλογα με ένα δικαστή που εφαρμόζει το νόμο και τα άλλα μέλη του συγκροτήματος ήταν οι μουσικοί εκτελεστές.

Γράφει ο ΠανΠαπ για σπουδαίους της ροκ ανθρώπους, οι οποίοι δεν ζουν πια εδώ... είναι κάπου αλλού και σίγουρα είναι μέσα στη ζωή και στην καρδιά όσων αγαπούν τη ροκ μουσική.

Νομίζω πως το βιβλίο επαληθεύει απόλυτα την άποψη του Wittgenstein, σύμφωνα με την οποία δεν μπορούμε να βρούμε το νόημα ενός μουσικού κομματιού, μελετώντας μόνον αυτό το ίδιο. Θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη μουσική ως μια πράξη επικοινωνίας, και για να γίνει αυτό, απαραίτητο είναι να λάβουμε υπόψη και το πώς προσλαμβάνεται το μουσικό κομμάτι από τον ακροατή (βλ. και το άρθρο μου «Δίκαιο και Μουσική», στο «Σχέση δικαίου & τέχνης», Β’ έκδοση, Εκδόσεις Αντ.Ν. Σάκκουλα ΕΕ, Αθήνα 2019, σ. 58-59)

Μια συναρπαστική αφήγηση της βιωματικής πρόσληψης της ροκ μουσικής, από τον συγγραφέα, έχουμε εδώ× μια απάντηση πολύχρωμη στο αίτημα επικοινωνίας που του απηύθυνε κάθε ένας από τους πρωταγωνιστές της μουσικής αυτής πινακοθήκης.