Νεφερτίτη ("Η όμορφη ήρθε")

 

Το θέμα της επιστροφής της τίθεται πάλι από την Αίγυπτο. Θα μπορέσουν άραγε οι Αιγύπτιοι να πουν κάποια στιγμή πως "η όμορφη ήρθε" (αυτό σημαίνει το όνομα Νεφερτίτη);

Το 2012 είχα γράψει τα ακόλουθα στο βιβλίο μου "Συγκριτικό Δίκαιο και Πολιτιστικά Αγαθά", Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2012, σ. 129-130:

                                                        Νεφερτίτη - Αίγυπτος

 

"Η Νεφερτίτη ήταν η σύζυγος του φαραώ Ακενατόν (γνωστού και με το όνομα Αμένοφις Δ’), ο οποίος κυβέρνησε από το 1353 μέχρι το 1336 π.Χ. στη νέα πρωτεύουσα Ελ-Αμάρνα, περίπου 200 χιλιόμετρα βορείως της παλαιάς πρωτεύουσας Θήβας. Ο Ακενατόν ήταν επίσης ο ιδρυτής της νέας μονοθεϊστικής θρησκείας [λατρείας] του βασιλιά ήλιου Ατόν.

Την περιοχή εκείνη εξερευνούσαν ήδη μηχανικοί και ιστορικοί από την περίοδο της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, το 1798-1799. Τον 19^ο αιώνα επίσης την επισκέφθηκαν αρκετοί. Στις αρχές του 20^ου αιώνα, η Γερμανική Ανατολική Εταιρία (Deutsche Orient-Gesellschaft), με επικεφαλής τον Αιγυπτιολόγο Ludwig Borchardt, έλαβε άδεια ανασκαφών στην Αίγυπτο. Στις 6 Δεκεμβρίου 1912, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, βρέθηκε, μεταξύ άλλων, η ζωγραφιστή προτομή  της Νεφερτίτης στο εργαστήρι του γλύπτη Τουθμόση.

Όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, τα ευρήματα μοιράσθηκαν μεταξύ Αιγύπτου και των Γερμανών που είχαν άδεια ανασκαφής. Κατά τη διανομή αυτή, η προτομή περιελήφθη στα ευρήματα που αναλογούσαν στους Γερμανούς. Πλοίο τη μετέφερε στη Γερμανία και παραδόθηκε στον χονδρέμπορο James Simon, ο οποίος ήταν ένας από τους χορηγούς των ανασκαφών στην περιοχή εκείνη της Αιγύπτου. Αυτός τη δάνεισε στα μουσεία του Βερολίνου και το 1920 τελικά τη δώρησε σε αυτά. Από το 1923 η προτομή αποκαλύφθηκε και εκτίθεται στο Αιγυπτιακό μουσείο στο Βερολίνο[1].

          Το 1939 οι πολιτιστικοί θησαυροί των μουσείων του Βερολίνου αποθηκεύθηκαν σε ασφαλή καταφύγια. Η προτομή της Νεφερτίτης κατέληξε σε ένα αλατορυχείο στη Θουριγγία, από όπου την απομάκρυνε το 1945 ο αμερικανικός στρατός και ο υπεύθυνος για τα μνημεία, τις καλές τέχνες και τα αρχεία κλάδος του (Monuments, Fine Arts and Archives Branch) και τη μετέφερε στο Κεντρικό Σημείο Συλλογής (U.S. Central Collecting Point) στο Βισμπάντεν, όπου και έγινε πλέον προσβάσιμη στο κοινό. Το 1956 η προτομή επέστρεψε στο Δυτικό Βερολίνο. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας τη διεκδίκησε, με το αιτιολογικό ότι πριν τον πόλεμο βρισκόταν σε μουσείο σε περιοχή που πλέον ανήκε στο Ανατολικό Βερολίνο, όμως χωρίς αποτέλεσμα. Το 1990 που ενώθηκαν τα δύο τμήματα του Βερολίνου, η σχετική συζήτηση έπαψε να έχει νόημα.

          Η Αίγυπτος, από το 1923, δεν έπαψε να ζητά επισήμως από το γερμανικό κράτος να της επιστραφεί η προτομή της Νεφερτίτης. Το 1925 αρνήθηκε να εκδώσει άδεια ανασκαφών σε Γερμανούς αρχαιολόγους, μέχρις ότου η Γερμανία δεχόταν να επιστρέψει την προτομή ή τουλάχιστον συμφωνούσε σε διαιτησία αναφορικά με την επιστροφή και τους όρους της. Η Γερμανία αρνήθηκε να δεχθεί τον όρο αυτόν. Το 1929, η Αίγυπτος πρόσφερε στη Γερμανία πολύτιμες αρχαιότητες με αντάλλαγμα την επιστροφή της Νεφερτίτης. Η Γερμανία αρνήθηκε το 1930. Το 1933, Γερμανοί διπλωμάτες και πολιτικοί συνηγόρησαν υπέρ της επιστροφής της προτομής, αλλά ο Χίτλερ αρνήθηκε να το κάνει. Επίσης κατά τη δεκαετία του 1950 η Αίγυπτος προσπάθησε να κάνει συζητήσεις με τη Γερμανία περί της επιστροφής της προτομής, όμως οι προσπάθειές της απέβησαν άκαρπες[2].

          Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καμία περαιτέρω εξέλιξη στην υπόθεση αυτή.

---

[1] K.G.Siehr, The Beautiful One has Come – To Return. The Return of the Bust of Nefertiti from Berlin to Cairo, στο: Imperialism, Art and Restitution (J.H. Merryman, ed.), Cambridge University Press, Cambridge/New York 2006, 114.

[2] K. Siehr, The Beautiful One has Come – To Return. The Return of the Bust of Nefertiti from Berlin to Cairo, στο: Imperialism, Art and Restitution (J.H. Merryman, ed.), Cambridge University Press, Cambridge/New York 2006, 115-116."