Συγκρίνοντας τα μη συγκρίσιμα - Comparer l'incomparable

Μένοντας στο αρχαιοελληνικό κλίμα (τα έργα που παρακολούθησα στην Επίδαυρο ήσαν ό,τι καλύτερο μου συνέβη αυτό το καλοκαίρι), σκέφθηκα να σας συστήσω ένα καταπληκτικό βιβλίο του Marcel Detienne, το "Συγκρίνοντας τα μη συγκρίσιμα" (Comparer l'incomparable). Πριν μερικά χρόνια είχε μεταφρασθεί στα ελληνικά και κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Από το κεφάλαιο "Πειραματισμοί στο πεδίο των πολυθεϊσμών" (σ. 95-96):

"Τα δύο υποδείγματα του Δία

Ας σταθούμε μια στιγμή στην εξής διατύπωση: "οι θεμελιώδεις χαρακτήρες ενός προστάτη θεού". Απηχεί κάτι που οι αρχαίοι Έλληνες, από τον Όμηρο μέχρι τον Ηρόδοτο, διατυμπάνιζαν για τους θεούς τους, ότι δηλαδή καθεμία από τις θεϊκές δυνάμεις είχε λάβει ως μερίδιο μια ιδιαίτερη τιμή, μια περιοχή αρμοδιοτήτων που αποτελούσε τον τιμητικό κλήρο κάθε θεού και παρουσιαζόταν ως περιορισμός καθορισμένος από τη διανομή. Πασίγνωστη είναι η διανομή στην οποία προβαίνει ο Δίας, ο νέος άνακτας των θεών μετά τη νίκη του εναντίον των Τιτάνων. Κάθε θεός και κάθε θεά λοιπόν λαμβάνει έργα, όπως ονομάζονται στην Ιλιάδα, δηλαδή εργασίες, αποστολές, δραστηριότητες. Θεοί και άνθρωποι όταν συνομιλούν τα γνωρίζουν. Στη ραψωδία Ε της Ιλιάδας, η Αφροδίτη ορμάει να βοηθήσει τον Αινεία, που κινδυνεύει σοβαρά από τον αντίπαλό του, τον Διομήδη. Εκείνος πάλι, μόλις αναγνωρίζει τη θεά, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να την εμπλέξει σε βάσανα χάρη στη δύναμή του. "Γιατί γνωρίζει ότι η Αφροδίτη είναι θεά αδύναμη (άναλκις), ούτε είναι από τις θεότητες που προΐστανται στις αντρικές τις μάχες* δεν είναι σαν την Αθηνά, ούτε την Ενυώ, που ερημώνει πόλεις". Η Αφροδίτη ευθύς πληγώνεται, και από το τραύμα αρχίζει να κυλάει αίμα, ο ιχώρ, κατά τους αρχαίους Έλληνες* μισολιπόθυμη σέρνεται μέχρι τον αδελφό και εραστή της, το θεό Άρη, και τον παρακαλεί να τη βοηθήσει να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης. Ο Δίας την παρηγορεί χτυπώντας την χαϊδευτικά στο μάγουλο και της υπενθυμίζει ότι "δεν δόθηκαν σ' εκείνη τα έργα του πολέμου" (πολεμήια έργα): "Αλλά εσύ ν' αφιερωθείς στα έργα τα γλυκά του υμεναίου" (έργα γάμοιο). Ορίστε λοιπόν "δύο "λειτουργίες", δύο περιοχές δράσης, διακριτές, ξεχωριστές, προσεκτικά καθορισμένες. Κατά τα φαινόμενα, βέβαια, διότι κανένας παρατηρητής του αρχαιοελληνικού πολυθεϊσμού δεν αγνοεί ότι η Αφροδίτη δεν είναι η μόνη που ασχολείται "με τα γλυκά έργα του υμεναίου"* υπάρχει και η Ήρα ως πλήρης σύζυγος, η επονομαζόμενη τελεία στα αρχαία ελληνικά, με τη συνοδεία του εξίσου τελείου Δία. Παρούσες είναι επίσης οι αισθησιακές Χάριτες, όπως και οι Εποχές, οι Ώρες. Ο Ερμής εξάλλου μαζί με την Άρτεμη συμμετέχουν στην ίδια συντροφιά. Το ίδιο συμβαίνει με τα "έργα του πολέμου", τα οποία κινητοποιούν την Αθηνά και τον Άρη, ασφαλώς, αλλά επίσης την Ενυώ και τον Ενυάλιο, χωρίς να λησμονούμε το ζεύγος του Άρη και της Αφροδίτης, που απεικονιζόταν στις πύλες του πολέμου στο Άργος και, ίσως, στην Κρήτη. Ο Δίας, εξάλλου, το γνωρίζει τόσο καλά όσο και ο Διομήδης, ο ήρωας που επιβεβαίωσε στην Αφροδίτη ότι η Αθηνά κι ο φλογερός Άρης θα επιβλέπουν τα έργα του πολέμου ακούραστα. Το ίδιο συμβαίνει με άλλες θεϊκές δυνάμεις, που δεν είναι της ώρας να απαριθμήσουμε: μια πολεμική Αφροδίτη, κατά τα πρότυπα του Άρη, δεν θα ήταν διόλου ευπρόσδεκτος αντίπαλος του Διομήδη και της Αθηνάς."

Σημείωση: Τα αστεράκια σημαίνουν άνω τελείες. Δεν έχω βρει τον τρόπο να βάζω κανονικές άνω τελείες όταν γράφω στο μπλογκ.



Και μια άλλη ραψωδία (σημερινό απόκτημα), από μια εκπληκτική βιολονίστα, την Patricia Kopatchinskaja (http://patriciakopatchinskaja.com/index.php/discography/).

Μικρά αποσπάσματα από το cd αυτό:

https://www.youtube.com/watch?v=7j3A7LqawvM

https://www.youtube.com/watch?v=SFfCat23_VE